Tên di sản : Đình làng Phú Xá

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : Số 225/QĐ – CT

Giới thiệu

Theo lịch sử truyền thống làng Phú Xá và lời kể của các cụ cao tuổi thì trước đây đình được xây dựng trong một quần thể văn hóa làng,  bao gồm chùa Hưng Linh Phúc, Nghè thờ Thành hoàng Kim Ngô và vua Lê Trang Tông.

Kiến trúc không gian ngôi đình 5 gian, hai chái. Sau này, chùa và nghè bị phá chỉ còn lại ngôi đình kiến trúc gỗ 5 gian khá kiên cố vững chắc, mới được trùng tu.

Nét đặc biệt của ngôi đình là vị trí tọa lạc và cảnh quan môi trường xung quanh. Tất cả đã được thể hiện và ghi rất rõ trong phần cuối bản thần tích chữ Hán. Và một số tư liệu liên quan như câu đối, hà đồ…Hiện nay, tại hai bên đầu cột nanh còn một đôi câu đối ghi rất rõ cảnh quan và vị trí tọa lạc của ngôi đình.

                                                       Đông bích đề thư Tây viên hàn mặc

                                                       Tiền tri hậu lũy tích thụ kim hoa

Tạm dịch:

                                                      Tường đông, vườn Tây bút son đề chữ

                                                      Trước ao, sau lũy tích trồng kim hoa

Đình quay về hướng Nam, phía trước là sân, nền sân có lát gạch cẩm đỏ. Bên phải sân có xây nhà bia tưởng niệm dâng hương các anh hùng liệt sĩ của làng. Hết sân là đến đình, nền đình được dựng cao hơn so với mặt sân 0,50m. Đình là một ngôi nhà tiền đường kiến trúc gỗ 5 gian và một hậu cung liên kết với nhau tạo thành hình chữ Đinh (J). Kết cấu nhà tiền đường theo kiểu chồng rường kẻ bẩy, xà đơn, xà kép bao gồm bốn vì chính và hai vì hồi đốc. Xung quanh đình được xây tường bịt kín thay cho các ván nong.

Kích thước nhà tiền đường tính theo chiều ngang:

Gian thứ nhất từ hồi đốc đến đầu cột là 2,85m

Gian thứ hai từ cột tới cột là 3,13m

Gian thứ ba, gian giữa từ cột tới cột là 3,8m

Gian thứ tư bằng gian thứ 2

Gian thứ năm là 2,12m

Tính theo chiều dọc:

Từ cột hiên tới cột cái là 4m

Từ cột cái đến cột hiên sau lả 2,23m

Hè phía trước rộng 2m. Toàn bộ hiên trước ăn thông với dãy nhà tiền đường bao gồm 3 chuồng cửa chính và hai cửa sổ tương xứng với 5 gian. Cửa chính có kích thước cao 2,8m; rộng 1,3m. Hai cửa bên có chiều cao rộng bằng cửa chính là 1,82m.

Nét đặc biệt của ngôi nhà tiền đường là toàn bộ rui mè, hoành tải được làm bằng gỗ, kiến trúc ngôi đình tuy có muộn không đặc sắc nhiều về mặt tạo tác nhưng rất chắc chắn tạo nên sự vững chắc trước sự hao mòn của mưa nắng thời gian.

Hiện vật di tích:

Thần tích chữ Hán, soạn năm Hồng Đức thứ 1(1557)

Hạc gỗ: một đôi

Hòm, ống đựng sắc: một bộ

Ống hương: một đôi

Rùa đá cổ: một con

Bát hương gốm cổ: một cái

Long ngai cổ: một cái

Hương án cổ: một cái